این روزها بیشتر افرادی که قصد دارند به کوهنوردی یا طبیعت‌گردی بپردازند از عصا یا باتوم کوهنوردی استفاده میکنند. عصای کوهنوردی وسیله‌ای است که به شما کمک میکند در مسیرهای سخت و دشوار به راحتی حرکت کنید و در عین حال باعث افزایش میزان حفظ انرژی در زمان حرکت میشود. شاید تا به حال برای شما این سوال پیش آمده باشد که چرا برای کوهنوردی باید از باتوم کوهنوردی استفاده کرد و عصا برای افرادی است که مشکل راه رفتن دارند. ولی میتوان دلایلی ارایه کرد که نشان‌دهنده اهمیت استفاده از عصا در حین ورزش کوهنوردی است.
کوهپیمایی طولانی:
در این دسته از برنامه‌ها، عواملی همچون مسافت بلند، زمان طولانی و بار سنگین، استفاده از باتوم را ایجاب میکنند. کاربرد باتوم در این گونه کوهپیماییها (عبور از خط‌الراسها، صعودهای زنجیره‌ای و…)، میتواند بخشی از نیروی وزن کوهنورد را به دستها و بالاتنه انتقال داده و خطر آسیبهای زانو را کاهش دهد.
صعودهای زمستانه:
در این گونه صعودها کاربرد باتوم کوهنوردی ضروری است و همراه نداشتن آن میتواند مشکلات جدی پدید آورد. بررسی عمق برف، افزایش تعادل و کاهش فشار روی زانو و جلوگیری از لیز خوردن و … . (داشتن کلنگ یا تبر یخ در مسیرهای پرشیب و یخی الزامی است و باتوم نمی تواند جایگزین آن گردد)
توجه: در صورتی که کوله سنگین حمل میکنید، برای حفظ تعادل حتما از باتوم به صورت جفت استفاده کنید.
انواع باتوم که مورد استفاده کوهنوردان قرار می گیرد:
الف: ثابت(چوب اسکی)
امروزه برای کوهنوردی کاربرد ندارد.
ب: قابل تنظیم (تلسکوپی)
باتوم های تلسکوپی از نظر کارایی در کوهنوردی بهتر وایمن تر می باشند . زیرا قابلیت مهم تنظیم ارتفاع باتوم وجود دارد. در پیمایش الزاما از باتونهای قابل تنظیم (تلسکوپی) استفاده می کنیم تا برای شرایط مختلف و حمل آن را تنظیم کنیم، ضرورت دارد در کوهپیمائی از یک جفت باتوم (2 عدد باتوم) استفاده شود.
باتوم عادی: این نوع باتومها بدلیل ساختشان دیرتر آسیب می بیند و البته ضربه ها متوالی از زمین به دستتان منتقل میکنند و باعث کمی خستگی می شود، اگر توانایی بدنی شما اجازه می دهد، بهتر است از این نوع باتومها استفاده کنید. مخصوصا در کوهنوردهای بسیار سنگین و آلپی (سبک بار) زیرا امکان خرابی باتوم به حداقل میرسد.
باتوم ضربه گیر(آنتی شُک): بدلیل وجود فنر به کار رفته در این باتوم ها، از نظر کاهش ضربه و فشار روی دستها و ایجاد خستگی در ضربه های متوالی به دستها کارایی بیشتری دارند.
معایب استفاده از باتوم در کوهنوردی:
۱- استفاده نادرست از باتوم:
اگر فاصله بین بدن و باتوم کوهنوردی زیاد باشد نه تنها کشیدگی در اندامها زیاد میشود بلکه هنگام چرخش درد زیادی نیز احساس خواهد شد.
۲- استفاده از باتوم ها احساس تعادل را کاهش میدهد
استفاده مداوم از باتوم توانایی هماهنگی کوهنورد را کاهش میدهد.در مورد استفاده مکرر از باتوم، کوهنورد احساس امنیت بیشتری میکند. این اثر مخرب بوده و باعث میشود در مناطقی که صعب العبور است ،خصوصا جایی که فرد نمی تواند از باتوم استفاده کندفرد دچار مشکل شود،مانند :تیغه های باریک کوه ومسیرهای پرتگاهی)(متداولترین حادثه کوهنوردی :سقوط بدلیل لغزش در هنگام فرود است.)
۳- مکانیزم های محافظتی فیزیولوژیکی را کاهش میدهد:
استفاده مداوم از باتوم کوهنوردی تحریک کشیدگی فیزیولوژیکی را که برای تغذیه غضروف مفصلی و ورزیده کردن وحفظ حالت کشسانی مفصل لازم است کاهش میدهد.
۴- افزایش ضربان قلب :
به دلیل فعالیت ماهیچه های بزرگتر در اندام فوقانی و دستها
۵- راحت نبودن هنگام عکاسی یا فیلمبرداری در برنامه های کوهنوردی:
دلیل پزشکی نیست ولی میتواند خطراتی برای کوهنورد داشته باشد
جنس بدنه
همانند سایر وسایل و ادواتی که برای ورزش کوهنوردی ساخته می‌شوند، باتوم کوهنوردی هم باید از موادی ساخته شود که علاوه بر وزن سبک، استحکام زیادی داشته باشد. به همین دلیل در ساخت باتوم کوهنوردی عمدتا از آلومینیوم یا کربن استفاده میشود که از دو ویژگی ذکر شده یعنی وزن سبک و استحکام زیاد بهره می‌برند. البته در این میان تفاوت‌هایی نیز بین نوع آلومینیوم یا کربن استفاده شده در عصاهای کوهنوردی وجود دارد. شاید برای شما جالب باشد که بدانید در ساخت بیشتر باتوم کوهنوردی از آلومینیوم ۶۰۶۳ که سخت‌ترین نوع آلومینیوم است استفاده میشود و درحال حاضر این مسئله استانداردی برای تولید عصاهای کوهنوردی رده بالا محسوب میشود.
قابلیت تغییر اندازه
عصاهای کوهنوردی دارای دو نوع مکانیسم تغییر طول هستند: ۱. ضامنی ۲. پیچی
تغییر اندازه باتوم کوهنوردی معمولا در دو یا سه مرحله انجام میشود، بدین صورت که شما با باز‌کردن ضامن عصا یا پیچش بدنه، می‌توانید ارتفاع آن را به صورت تلسکوپی تغییر دهید. در عصاهایی که دارای قابلیت تغییر اندازه به صورت ضامنی هستند شما برای تغییر اندازه در هر مرحله باید ضامن قرار گرفته در کنار عصا را باز کرده و آن را به سمت انتهای عصا بکشید تا ارتفاع آن کم یا زیاد شود. اما در عصاهایی که دارای قابلیت تغییر اندازه به صورت پیچشی هستند، شما در هر مرحله با پیچش بدنه عصا و حرکت دادن آن به سمت پایین می‌توانید ارتفاع عصا را کم یا زیاد کنید.
قابلیت آنتی‌شوک
قابلیت آنتی‌شوک در عصاهای کوهنوردی یکی از ویژگی‌هایی است که با توجه به نوع کاربرد، مخالفان و موافقان زیادی دارد. مخالفان و موافقانی که هرکدام از آنها در این خصوص دلایلی منطقی ارایه میکنند. سیستم آنتی‌شوک در باتوم کوهنوردی به این صورت عمل میکند که در قسمت داخلی دسته فنری تعبیه میشود و فشاری را که به پا و قوزک وارد میشود، به دست وارد میکند. ایده اولیه طراحی چنین مکانیسمی برای عصای کوهنوردی این بود که با قرار دادن فنر در عصای کوهنوردی، به ورزشکاران کمک بیشتری میشود تا بتوانند در زمان کوهنوردی تعادل بهتری داشته باشند و درعین‌حال مقدار انرژی بیشتری برای ادامه حرکت خود ذخیره کنند. اما در عین حال ایراد‌های وارد شده به این قابلیت دقیقا درخصوص همین چند ویژگی مطرح میشود. بنابر نظر کسانی که مخالف استفاده از سیستم آنتی‌شوک در عصاهای کوهنوردی هستند، این قابلیت با این که سطح فشار را به پا کم میکند، اما در عوض فشار بیشتری به مچ دست وارد میکند. همچنین استفاده از باتوم کوهنوردی در زمین‌های سخت یا با ارتفاع زیاد، ممکن است مشکلاتی جهت حفظ تعادل ایجاد کند. به طور کلی میتوان گفت آنتی‌شوک برای زمین‌های با سطح نرم یا برای حرکت رو به پایین، قابلیتی مناسب بوده که به حفظ تعادل و انرژی کمک زیادی میکند اما در شرایطی که زمین زیر پای شما سخت باشد با انتقال بیشتر فشار به دست و لرزش زیاد ممکن است مشکلاتی برای شما ایجاد کند.
دسته
بیشتر عصاهای کوهنوردی دسته‌ای صاف دارند و شکل دسته برخی دیگر شبیه به عصاهای چوبی کلاسیک است. البته میتوان به جرات گفت که شکل دسته تاثیری بر راحتی دست شما نخواهد داشت و آن چه در دسته عصا اهمیت دارد طراحی راحت دسته و جنس مواد به کار رفته در آن است. با توجه به این که عصای کوهنوردی وسیله‌ای است که مدت زیادی در دست شما قرار می‌گیرد، باید توجه داشت که دسته آن به شکل ارگونومیک و مطابق با آناتومی دست ساخته شده باشد تا از خستگی زیاد حاصل از نگهداری آن جلوگیری کند. جنس موادی که در دسته عصا به کار می‌رود نیز اهمیت زیادی دارد، یعنی نباید به گونه‌ای باشد که در صورت تعرق زیاد دست، عصا لیز بخورد، به همین دلیل در ساخت دسته عصا از موادی نظیر چوب پنبه یا فوم استفاده میشود که علاوه بر نرمی و راحتی، از لیز‌خوردن آن در دست شما هم جلوگیری کند.
چند نکته در استفاده از باتوم:
هیچگاه در دراز مدت از باتون به صورت تکی استفاده نکنید زیرا باعث ایجاد عارضه در بدن شما میشود.
استفاده از باتوم در کوهنوردی نباید عادتی و همیشگی باشد. ونباید از آن در تمامی مسیرها استفاده کرد بخصوص استفاده دائمی از باتوم در کودکان و نوجوانان جایز نیست.
استفاده از باتون در مسیرهای با شیب کم لطفی ندارد. همچنین در مسیرهای فنی یا با شیب زیاد، بخصوص در مسیرهای برفی پرشیب،باید از کلنگ یا تبریخ استفاده شود.
ضمنا از دویدن در سراشیبی ها و برداشتن قدم های بلند بپرهیزید ودر راههای باریک و خطرناک از طناب بعنوان کمک و حمایت استفاده کنید.
باتوم را طوری حمل و استفاده نمایید که در صورت نیاز به دستانتان و عدم نیاز به باتوم بتوانید آن را براحتی در کوله پشتی خود قرار داده و قسمت تیز باتوم بسمت پایین باشد تا خطر یا مزاحمتی برای کوهنورد پشتی شما نداشته باشد.
برنامه های کوهنوردی را متناسب با توانایی بدنی خود انتخاب کنید.
با رعایت موارد فوق میتوان ده ها سال به ورزش کوهنوردی بدون بروز عوارض ارتوپدی و مفصلی پرداخت.
