دهانشویهها به دلایل مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ خوشبو کردن دهان، کمک به جلوگیری یا کنترل پوسیدگی دندان‌ها، پاکسازی پلاک‌های دندانی (لایه‌ای نازک حاوی باکتری‌ها که برروی دندان‌ها تشکیل می‌شود)، جلوگیری یا کاهش میزان التهاب لثه‌ها (مراحل مقدماتی بیماری لثه)، کاهش سرعت تشکیل جرم (پلاک سخت شده) برروی دندان‌ها و یا ترکیبی از این موارد، برخی از دلایل استفاده از دهانشویهها هستند.
اجزاء اصلی تشکیل دهنده‌ی دهانشویهها
اجزاء اصلی تشکیل دهنده‌ی یک دهانشویه عبارتند از: آب، الکل، عوامل پاکسازی، عوامل طعم دهنده و عوامل رنگ دهنده. عوامل فعال دهانشویهها بسته به نوع آنها متفاوت خواهند بود، لیکن این مواد را می‌توان در چهار گروه کلی تقسیم‌بندی کرد:
- عوامل ضد میکروبی، که مستقیماً برروی باکتری‌های دهان عمل می‌کنند و باعث کاهش پلاک‌های دندانی، کاهش شدت التهاب لثه و کنترل بوی بد دهان خواهند شد.
- فلوراید، که ضایعات کوچکی (پوسیدگی‌های دندان) که برروی مینای دندان ایجاد می‌شوند را کاهش می‌دهد و مقاومت دندان‌ها در برابر پوسیدگی را افزایش می‌دهد.
- نمک قابض، که به عنوان اسپری خوشبو کننده‌ی دهان عمل می‌کند و بوی بد دهان را از بین می‌برد.
- خنثی کننده‌های بو، که توسط ترکیبات شیمیایی غیر فعال‌کننده‌ی بو انجام می‌شود.
انتخاب دهانشویه
شما می‌توانید دهانشویههای متفاوتی را انتخاب کنید. آب نمک ساده ترین دهان‌شویه‌‌ای است که می‌توانید در منزل تهیه کنید و برای تهیه آن کافی است نصف قاشق چای‌خوری نمک را در یک لیوان آب ولرم بریزید. این دهانشویه فقط برای ضدعفونی دهان استفاده می‌شود. در داروخانه‌های ایران، دهانشویههای ایرانی و خارجی در دسترس شما هستند. دهانشویههای خارجی قیمتشان نسبت به انواع ایرانی گران‌تر است. در تولید دهانشویههای ایرانی گام‌های بلندی برداشته شده است و دهانشویههای متنوعی در بازار هستند که می‌توانید آنها را امتحان کنید و یکی را به سلیقه خودتان انتخاب کنید. نکته مهم این است که، شما از دهانشویه استفاده کنید. نوعش، بیشتر به سلیقه خودتان بستگی دارد. در ترکیبات دهانشویههای گیاهی، از گیاه مسواک و گیاهانی مثل بومادران و نعناع استفاده می‌شود.
گیاه مسواک به دلیل میزان بالای کلراید موجب کاهش تشکیل پلاک میکروبی روی دندان‌ها می‌شود و عصاره بومادران نیز اثر ضدباکتریایی دارد، به علاوه در کاهش خون‌ریزی لثه موثر است. بعضی دهانشویهها برای ضدعفونی دهان و کاهش پلاک باکتریایی هستند و ترکیبات ضدعفونی‌کننده دارند و بعضی هم حاوی فلوراید بیشتری هستند.
چند نوع دهانشویه داریم؟!
به طور کلی انواع دهانشویهها را می‌توان به دو دسته درمانی و غیردرمانی تقسیم كرد: دهانشویههای درمانی همان‌طور که از نام‌شان پیداست برای درمان بعضی بیماری‌ها ازجمله بیماری‌های لثه، بدبویی دهان و … استفاده می‌شوند. این نوع از دهانشویهها باید توسط پزشک تجویز شوند چرا که اگر بیمار به صورت خودسرانه از آنها استفاده کند ممکن است دچار عوارض شود. دهانشویههای غیردرمانی بیشتر برای موارد بهداشتی به کار می‌روند و انواع این دهانشویهها در بازار قابل دسترس هستند. بعضي آنها حاوی الکل و برخی دیگر فاقد الکل هستند. مزیت دهانشویههای حاوی الکل این است که راحت‌تر جذب مخاط دهان، لثه و … می‌شوند و اثرگذاری‌شان بیشتر است. اما مضراتی هم دارند ازجمله اینکه می‌توانند دهان را خشک کنند و اگر طولانی‌مدت استفاده شوند حتی می‌توانند باعث سرطان‌های داخل دهانی شوند، بنابراین دهانشویههای فاقد الکل گرچه مزیت الکل را ندارند اما مضرات حاصل از آن را نیز ایجاد نمی‌کنند و ایمن‌تر هستند.
دهانشویههای درمانی
این دهانشویهها علاوه بر آثاری كه دهانشویههای خوش‌بوكننده در دهان ایجاد می‌كنند، اجزایی دارند كه در درمان بیماری‌های دهان و دندان مؤثر هستند. این دهانشویهها را حتماً پزشك یا دندانپزشك برای شما تجویز می‌كند. استفاده از این دهانشویهها دستورالعمل ویژه‌ای دارد و شما نباید بیش از اندازه مجاز از آنها استفاده كنید چون عوارضی مانند سوختگی و سوزش مخاط، تغییر رنگ دندان‌ها و مسمومیت را به دنبال دارند. دهانشویههای درمانی به دو گروه تقسیم می‌شوند: یك گروه از این دهانشویهها كه ضد باكتری است برای درمان بیماری‌های لثه و پس از جراحی دهان تجویز می‌شود و گروه دوم از این دهانشویهها كه با هدف پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها استفاده می‌شوند.
این دهانشویهها حاوی فلوراید هستند و می‌توانند پوسیدگی را در مراحل اولیه متوقف كرده و ترمیم كنند و نیز از پوسیدگی بقیه دندان‌ها جلوگیری كنند. به كسانی كه پوسیدگی دندان‌هایشان به كندی پیشرفت می‌كند، توصیه می‌شود هفته‌ای یك بار، دهانشان را با دهانشویه فلوراید بشویند ولی اگر پوسیدگی دندان‌هایتان بسیار سریع پیشرفت می‌كند، بد نیست یك شب در میان از این دهانشویه استفاده كنید.
مزایای استفاده از یک دهانشویه مناسب
- دهانشویهها حاوی فلوراید هستند. فلوراید نخستین و بهترین ماده‌ای است که برای مقابله با پوسیدگی دندان می‌توان استفاده کرد. برای برآوردن نیازهای مختلف، این ماده با قدرت‌های متنوعی در دسترس خواهد بود.
- برای کاهش حساسیت مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- ممکن است دهانشویهها حاوی اجزاء ضد میکروبی (ضد عفونی کننده) باشند. این دسته از دهانشویهها برای مقابله با بیماری‌های لثه مورد استفاده قرار می‌گیرند و همچنین قادر خواهند بود درد ناشی از دندان عقل نهفته را نیز تسکین دهند. استفاده از این دهانشویهها برای تمیز نگه داشتن دهان پس از کشیدن دندان و کاهش مشکلات مربوطه نیز مؤثر خواهد بود. کلر هگزیدین، نمونه‌ی استانداردی است که به عنوان یکی از بهترین دهانشویههای این دسته شناخته شده است.
- استفاده از دهانشویهها برای افرادی که عمل مسواک زدن برای آنها دشوار است، به عنوان مثال زمانی که فرد از براکت‌های ارتودنسی ثابت استفاده می‌کند، می‌تواند در حفظ بهداشت دهان و دندان مفید واقع شوند.
- برخی از دهانشویهها برای تسکین درد ناشی از زخم‌های دهانی بسیار مؤثر خواهند بود.
- دهانشویهها در مدت زمان بسیار کوتاهی قادر به از بین بردن بوی بد دهان خواهند بود.
- در صورتیکه قبل و بعد از جراحی‌های دهانی مورد استفاده قرار گیرند، در کمک به روند بهبودی بسیار مؤثر خواهند بود.
- استفاده از این محصولات بسیار سریع و ساده خواهد بود.
دهانشویههای ترکیبی
این دسته از دهانشویهها از ترکیبی از تمام مزایای دهانشویههای زیبایی و دهانشویههای درمانی برخوردارند و برای بهره‌مندی از مراقبتی کامل، بسیار ایده‌آل خواهند بود.
دهانشویهها را بر اساس ترکیبات سازنده‌ی آنها، به دسته‌های زیر تقسیم‌بندی می‌کنند:
دهانشویههای حاوی فلوراید
این دسته از دهانشویهها حاوی سدیم فلوراید هستند. این ماده برای مقابله با پوسیدگی دندان بسیار مؤثر خواهد بود. استفاده‌ی بیش از حد دهانشویههای فلوراید دار، اصلاً توصیه نمی‌شود.
دهانشویههای ضدعفونی کننده
این دسته از دهانشویهها حاوی ماده‌ای با نام کلرهگزیدین گلوکونات هستند از رشد باکتری‌ها جلوگیری می‌کند. این نوع دهانشویهها برای افرادی که از عفونت‌های دهانی و بوی بد دهان رنج می‌برند، بسیار مناسب خواهند بود. استفاده‌ی بیش از حد از این نوع دهانشویهها می‌تواند به تغییر رنگ دندان‌ها منجر شود. استفاده از این نوع دهانشویهها قبل و بعد از جراحی‌های دهانی، برای مقابله با باکتری‌ها و عفونت‌ها بسیار مؤثر خواهد بود.
دهانشویههای طبیعی
این دسته از دهانشویهها، در منزل قابل تهیه هستند. آب گرم و نمک اجزای تشکیل دهنده‌ی آنها خواهند بود. این نوع از دهانشویهها برای بهبود افرادی که از عفونت‌ها و آسیب‌های دهانی رنج می‌برند یا یکی از دندان‌های خود را کشیده‌اند بسیار مناسب خواهند بود.
دهانشویههای جادویی
این دسته از دهانشویهها حاوی آنتی‌بیوتیک‌ها، بی‌حس کننده‌های موضعی، نستاتین و مالوکس می‌باشند و معمولاً توسط دندانپزشکان برای افرادی که از زخم‌های دهانی، کیست‌های دهانی و یا سرطان رنج می‌برند، تجویز می‌شوند.
طرز استفاده
استفاده صحیح از دهانشویهها هم راه و رسمی دارد بنابراین برای اینكه بهترین نتیجه را از استفاده از دهانشویهها ببرید، مراحل زیر را به ترتیب اجرا كنید.
1 مسواك بزنید. اولین قدم قبل از استفاده از دهانشویهها، مسواك زدن است. مسواك زدن غذاها و پلاك میكروبی را از سطح دندان‌ها و لثه‌ها برمی‌دارد و سطح آنها را آماده پذیرش مواد دهانشویه می‌كند.
2 مقدار كافی از دهانشویه را مطابق دستور روی بطری یا تجویز دندانپزشك، درون در بطری دهانشویه بریزید (معمولا از در بطری دهانشویه به عنوان پیمانه استفاده می‌شود) و در دهان بریزید.
3 دهانشویه را با فشار در دهانتان بچرخانید تا با تمام سطوح دندان‌ها و لثه‌ها و سطوح بین دندانی تماس یابد.
4 معمولاً 30 ثانیه تا 1 دقیقه زمان برای نگه‌داشتن دهانشویه در دهان كافی است. پس از پایان این زمان باقی‌مانده دهانشویه را به بیرون تف كنید.
5 پس از مصرف دهانشویه، حداقل به مدت نیم ساعت دهانتان را نشویید. غذا نخورید و مایعات ننوشید تا مواد مؤثر آن در تماس با سطح دندان‌ها و لثه‌هایتان باقی بماند.
