با توجه به تعدد وسایل الکتریکی در منزل و محل کار و مشکلات احتمالی نظیر نوسانات برق که اجتناب ناپذیر هستند استفاده از محافظ برق برای سلامت دستگاه های مختلف ضروری به نظر می رسد. انواع مختلفی محافظ برق وجود دارد که تفاوت های زیادی با هم دارند. گاهی انتخاب غلط محافظ برق نه تنها وسیله را در برابر نوسانات جریان برق محافظت نمی کند بلکه ریسک آسیب به دستگاه را بیش تر می کند.
اهمیت انرژی الکتریکی را زمانی با تمام وجودتان احساس می‌کنید که قطع شود. یا زمانی که آشفته و سراسیمه به محل کارتان می‌رسید و باید در کمتر از چند دقیقه به بانک‌تان متصل شوید و حساب بانکی‌تان را بررسی کنید و متوجه می‌شوید که تمام اتصالات قبل از شما پر شده است و اکنون برای تامین برق مورد نیاز لپ‌تاپ‌تان دچار مشکل شده‌اید.
اگر شما یک انسان تمیز و مرتب هستید و از آشفتگی و به هم ریختگی سیم و کابل در منزل یا محل کارتان بر آشفته می‌شوید، اگر شما نیز همیشه کابوس نوسانات برق شهری آزاراتان می‌دهد و هر لحظه نگران هستید که ممکن است هنگام شارژ موبایل یا تبلت‌تان، آن را از دست بدهید.
اگر از خرید مبدل‌های مختلف برای آداپتور لپ تاپ، موبایل یا تبلت خسته شده‌اید.
اکنون وقت آن است که دست به کار شوید و این راهنمای خرید را تا انتها بخوانید و در انتها برای خانه و محل کارتان محافظ و چندراهی برق مناسب را تهیه کنید.
محافظ برق چگونه کار می‌کند
قبل از اینکه به بیان چگونگی کارکرد محافظ برق (نوسان و شوک) بپردازیم، نیاز به تعریف شوک الکتریکی داریم. جریان برق را همانند جریان آب داخل لوله در نظر بگیرید. آب از یک سر لوله به سمت دیگر به واسطه‌ی فشار آب در حال حرکت است. (حرکت آب از فشار بالا به سمت فشار پایین). الکتریسیته هم به روشی مشابه عمل می‌کند، حرکت از مناطق با پتانسیل الکتریکی بالا به سمت ناحیه‌های با انرژی پتانسیل الکتریکی پایین. در این مورد، از یک سر سیم به سر سیم دیگر.
ولتاژ میزان اندازه گیری پتانسیل انرژی الکتریکی است، به ویژه اختلاف در پتانسیل انرژی الکتریکی (فشار برق). هنگامی که ولتاژ برای حداقل 3 نانو ثانیه از حد معمول بالاتر رود، آنگاه شوک (Surge) نامیده می‌شود.
به مثال لوله آب برگردیم. اگر فشار آب داخل لوله بیش از حد زیاد شود، لوله خواهد ترکید. همین موضوع برای سیم کشی برق نیز صدق می‌کند. اگر ولتاژ سیم بیش از حد زیاد شود، به معنی اختلاف بسیار زیاد در پتانسیل انرژی الکتریکی از یک سر به سر دیگر، سپس جریان برق دچار شوک خواهد شد. این عمل موجب گرم شدن سیم شده و اگر به اندازه کافی گرما به اندازه کافی باشد، می‌تواند موجب آتش سوزی نیز شود.
پس محافظ برق یک وظیفه دارد؛ شناسایی ولتاژ بیش از حد و منحرف کردن الکتریسیته اضافی به سیم اتصال به زمین. به همین دلیل است که همه‌ی محافظ‌های ولتاژ باید دارای پین اتصال به زمین باشند (پین سوم روی دو شاخه محافظ یا اتصال‌های فلزی بالا و پایین روی آن) و به یک پریز دارای اتصال به زمین متصل شوند تا کارکرد درست خود را داشته باشند.
چه زمانی باید از محافظ برق استفاده کنیم
چه چیزی باعث ایجاد افزایش ناگهانی و شوک الکتریکی می‌شود؟ اکثر مردم فکر می‌کنند مقصر اصلی افزایش الکتریسیته رعد و برق است، اما این مورد برای همه درست نیست. بله، رعد و برق می‌تواند باعث افزایش ناگهانی و شوک الکتریکی شود، اما ولتاژ رعد و برق آنقدر زیاد است که اکثر محافظ‌های ولتاژ قادر به مقاومت در برابر انرژی آن نیستند. در طول یک طوفان رعد و برق، تنها راهی که می‌توان مطمئن شد دستگاه دچار نوسان احتمالی نمی‌شود این است که آن را از برق بکشید.
مقصر اصلی افزایش ناگهانی و نوسان الکتریسیته چیست؟ دستگاه‌های برقی که نیاز زیادی به انرژی برای عملکرد خود دارند. بسته به سیم کشی خانه، ممکن است متوجه سوسو زدن چراغ‌ها هنگامی که دستگاه‌های قوی نظیر کولر گازی روشن و خاموش می‌شوند، شده باشید. زمانی که این دستگاه‌ها روشن می‌شوند، نیازمند الکتریسیته زیادی هستند که فشار زیادی روی شبکه وارد کرده و می‌توانند موجب افزایش ناگهانی جریان برق شوند.
چه زمانی باید از محافظ برق استفاده کنید؟ تمام مدت. سوال واقعی این است که واقعا کدام دستگاه‌ها باید به محافظ ولتاژ متصل باشند. شما برای چراغ مطالعه یا پنکه ایستاده خود نیازی به استفاده از محافظ برق ندارید، اما برای دستگاه‌های گران قیمت که دارای ریز پردازنده‌های پیچیده هستند، نظیر کامپیوتر، تلویزیون، سینمای خانواده، لوازم آشپزخانه پیشرفته و غیره، نیاز به استفاده از محافظ برق دارید.
به این فکر کنید اگر یک شوک الکتریکی اتفاق بیفتد و تمام دستگاه‌های متصل به پریزهای برق را نابود کند، آنگاه با خود خواهید گفت کاش آنها را به یک محافظ برق متصل می‌کردید و البته دیگر آن زمان افسوس و پشیمانی دیگر سودی ندارد! پس بهتر است دستگاه‌های گران قیمت خود را به یک محافظ برق متصل کنید.
یک مزیت جنبی محافظ برق هم کاهش به هم ریختگی کابل‌ها و مدیریت بهتر آن‌هاست. همه کابل‌ها در یک مقصد پایان می‌پذیرند که همین امر به شما امکان مرتب کردن بهتر آنها را می‌دهد.
ملاحظات تهیه محافظ و چندراهی برق
جهت تهیه محافظ و چندراهی برق ملاحظات مختلفی را باید در نظر بگیرید. در صورتی که از این ملاحظات بی خبر باشید ممکن است امروز چندراهی تهیه کنید که پاسخگوی تمامی نیازهایتان نباشد. ملاحظاتی که در ادامه به آن اشاره می‌شود همه آن چیزی است که هنگام تهیه محافظ و چندراهی برق میبایست که در نظر بگیرید.
تعداد اتصالات همزمان در محل استفاده از محافظ و چندراهی برق
اولین موضوعی که میبایست در نظر داشته باشید تعداد اتصالات همزمان در محل استفاده از محافظ برق است. به عنوان مثال من زمانی که پشت میز کارم می‌نشینم حداکثر به ۶ اتصال همزمان نیز دارم. (لپ تاپ، موبایل، تبلت، مانیتور، قهوه ساز، شارژر هندزفری) این ها تجهیزاتی ست که در شلوغ‌ترین ساعات کاری آنها را به برق وصل می کنم.
قبل از خرید، چند دقیقه در مورد این موضوع فکر کنید . این کار باعث می‌شود که هرگز پس از خرید چندراهی آرزو نکنید که ای کاش چندراهی ای با تعداد بیشتر اتصالات خریداری کرده بودید.
طول کابل چندراهی جهت اتصال به پریز اصلی برق
نکته بعدی ای که در تهیه محافظ برق میبایست که در نظر داشته باشید این است که محل نصب چندراهی تا ورودی دیواری برق شهری چقدر فاصله دارد. چندراهی‌ها با کابل‌هایی با طول‌های متفاوت تولید می‌شوند: ۱.۲ متری، ۲ متری و ۵ متری.
بارها اشخاص مختلفی را دیده‌ام که به دنبال بلندتر کردن طول کابل اصلی چندراهی بوده‌اند. از ابتدا درست انتخاب کنید!
میزان جایی که دو شاخه‌ها یا اداپتور‌ها برای اتصال نیاز دارند
آداپتورهای مختلف اندازه‌های متفاوتی دارند، حتما برای شما نیز تا به حال فراوان اتفاق افتاده که نتوانسته‌اید از آداپتور لپ‌تاپ و مودم ADSL در کنار هم استفاده کنید. در صورتی که تمامی دستگاه‌هایی که به چندراهی متصل می‌کنید آداپتورهای نسبتا بزرگی دارند، میبایست که از ابتدا به فاصله درگاه‌های چندراهی دقت کنید.
قابلیت اتصال کابل USB
این روزها تجهیزاتی که از کابل های USB جهت شارژ شدن استفاده می کنند کم نیستند. موبایل، تبلت، پاور بانک، ماشین ریش‌تراش یا اپی‌لیدی و… جزو تجهیزاتی هستند که با استفاده از پورت USB شارژ می‌شوند. در صورتی که چندراهی برقی انتخاب کنید که دارای پورت USB باشد می‌توانید از شر حمل و نقل آداپتور موبایل یا تبلت‌تان خلاص شوید. از طرفی بسیاری از تجهیزات دارای پورت‌های استاندارد هستند. مثلا این روزها تمامی تجهیزات اپل نظیر iPhone یا iPad با استفاده از کانکتور lightening شارژ می شوند. در این صورت شما با حمل یک کابل کوچک بین محل کار و منزل می توانید تجهیزات متعددی را شارژ کنید.
بررسی دستگاه ها و میزان انرژی لازم
قبل از خرید محافظ برق دستگاه هایی را که می خواهید بدان متصل کنید را یک بار مرور کنید. مسلما برای اتصال تلویزیون، یخچال و سایر وسایل پرمصرف تر نسبت به لوستر یا لامپ های معمولی به محافظ های قدرتمند تری احتیاج دارید. با این کار در هزینه ها هم صرفه جویی کرده اید.
توجه به UL و عبارت سرکوبگر ولتاژ گذرا
هنگام خرید محافظ برق اطمینان حاصل کنید که محصول در آزمایشگاه های مختلف تست شده باشد. به استاندارد ۱۴۴۹ UL نیز روی دستگاه دقت کنید. برچسب سرکوبگر ولتاژ گذرا نشانگر رعایت این استاندارد در دستگاه خواهد بود.
بررسی میزان جذب انرژی محافظ
میزان جذب انرژی همان ولتاژی است که توسط دستگاه قبل از قطع برق و هدر رفت آن قابل جذب است و می تواند وسایل الکتریکی را برای مدتی تغذیه کند. میزان جذب انرژی دستگاه به صورت ایده آل باید بین ۶ تا ۷۰۰ ژول و بالاتر باشد.
ولتاژ عبوری محافظ
فاکتور بعدی clamping voltage یا ولتاژ مجاز عبوری است که در آن محافظ برق بلافاصله هدایت جریان الکتریسیته اضافی را از دستگاه‌های متصل شده شروع می‌کند. این ولتاژ باید ۴۰۰ ولت یا کم تر باشد.
اتصالات چندراهی برق
چندراهی‌های برق جهت استفاده در کشورهای مختلف طراحی و تولید می شوند. برخی قابلیت کارکرد در ایالات متحده و برخی دیگر قابلیت استفاده در اروپا را دارند. برخی از چندراهی‌ها نیز با طراحی خلاقانه و خاص قابلیت کارکرد با انواع دو شاخه‌ها یا سه‌شاخه‌ها را دارند. در صورتی که که چندراهی مناسبی انتخاب کنید می‌توانید از شر مبدل‌ها رهایی یابید.
در شکل زیر برخی از استانداردها و کشور محل استفاده از آنها را مشاهده می‌کنید.
امکان خاموش و روشن کردن پورت‌های چندراهی به صورت کلی یا جداگانه
چندراهی ها ممکن است کلید خاموش و روشن شدن نداشته باشند ، یا یک کلید برای قطع جریان تمامی خروجی‌ها به صورت همزمان و در حالتی مطلوب‌تر برای هر یک از خروجی‌ها کلید جداگانه‌ای جهت قطع جریان برق داشته باشند. با توجه به نیازتان باید از بین این سه دسته انتخاب کنید.
در هر صورت بهتر است چندراهی انتخاب کنید که حداقل امکان خاموش و روشن کردن چندراهی را به صورت کلی داشته باشد. این مورد زمانی که محل کارتان را ترک می کنید یا سفر می‌روید بسیار راهگشا است و شما می توانید با فشردن یک کلید جریان برق خروجی چندراهی را قطع کنید.
در عین حال این روزها برخی از تولیدکنندگان خلاق امکان اتصال به چندراهی را از طریق شبکه Wi-Fi فراهم کرده‌اند که البته این دستگاه‌ها در بازار بسیار محدودند. در این صورت شما می توانید به صورت بی سیم ابزارهای خود را شارژ کنید.
نتیجه گیری
تمامی شبکه‌های برق تجربه نوسانات الکتریکی را داشته‌اند، برخی بیش از بقیه. این نوسانات می‌توانند موجب آسیب دیدگی و خراب شدن لوازم الکترونیکی شده و محافظ‌های برق تا حد امکان این نوسان‌ها را کنترل می‌کنند. بهتر است برای لوازم الکتریکی پیچیده و با ارزش خود، نظیر کامپیوتر، لوازم خانگی و دستگاه‌های صوتی و تصویری از محافظ ولتاژ استفاده کنید. به خاطر داشته باشید که تنها داشتن یک محافظ ولتاژ کافی نیست، بلکه شما نیاز به محافظی دارید که به درستی بر اساس نیازهای شما انتخاب شده باشد.
